Alergia pokarmowa (food alergy) jest typem niepożądanej odpowiedzi pokarmowej organizmu, która dotyczy od 2 do 4 proc. dorosłych. Za jej symptomy kliniczne odpowiadają patogenetyczne mechanizmy immunologiczne. Dorosłych szczególnie uczulają ryby, owoce morza oraz orzechy, i również seler, pomidory, przyprawy, zboża, soja oraz owoce.
Alergie pokarmowe – typy
Mianem alergii pokarmowej nazywa się zespół powtarzalnych dolegliwości przejawiających się u podatnych chorych po spożyciu pokarmu, jaki w odpowiednich realiach jest neutralny dla zdrowia.
Tego typu niewłaściwe reakcje immunologiczne (odmiennie nadwrażliwość alergiczną) rozłożyć można na:
•IgE-zależne – alergie pokarmowe uzależnione od przeciwciał IgE (immunoglobulin klasy E), u podstaw których leżą mechanizmy natychmiastowe. Przeciwciała IgE (skierowane względem alergenu) są produkowane przez pobudzone limfocyty B po wpływem funkcjonowania limfocytów T. W procesie odpowiedzi IgE-zależnych symptomy pojawiają się moment po spożyciu pokarmu uczulającego (z zasady do 2 godzin po posiłku). Gdy w błonie śluzowej układu pokarmowego, na mastocytach przystępuje do związania alergenu z przeciwciałem IgE, zostają uwalniane mediatory (jak histamina, tryptaza), które powodują kliniczne symptomy alergii pokarmowej (w zakresie przewodu pokarmowego, skóry, układu oddechowego, układu krążenia). Do IgE-zależnych odpowiedzi immunologicznych przynależą m.in. anafilaksja, zespół alergii jamy ustnej, ostra pokrzywka.
•IgE-niezależne, komórkowe – więc alergie pokarmowe wolne od przeciwciał IgE (zależą od komórek, np. od uczulonych limfocytów). Przypadkiem są enteropatie spowodowane białkiem pokarmowym, w tym enteropatia z alergii na gluten – celiakia (glutenozależna dolegliwość trzewna).
•Mieszane (IgE-zależne oraz IgE-niezależne) – alergie pokarmowe, których proces jest uzależniony oraz wolny od przeciwciał IgE, np. eozynofilowe zapalenie żołądka oraz jelit, atopowe zapalenie skóry (AZS).
Alergeny pokarmowe; symptomy alergii pokarmowej
Do pokarmów szczególnie uczulających osoby dorosłe kwalifikują się ryby, owoce morza, orzechy, seler, pomidor oraz przyprawy. Należałoby pamiętać, iż potrafi także dojść do odpowiedzi krzyżowej pomiędzy pokarmami. Z zasady choroby po wypiciu świeżych warzyw oraz produktów, jakie wtórują zespołowi alergii jamy ustnej (świąd, grudki oraz obrzęk w jamie ustnej), powoduje reakcja krzyżowa z pyłkami roślin, na jakie chory jest uczulony. Pośród typowych zespołów odpowiedzi krzyżowych przedstawia się zespół brzozowo-jabłkowo-orzechowy, zespół selerowo-marchwiowo-byliczo-przyprawowy, zespół rodzaju banan-lateks ). Na obraz kliniczny alergii pokarmowej u dorosłych skupiają się choroby ze części przewodu pokarmowego (mdłości, mdłości, laksacja, uciski brzucha o profilu kurczowym), skóry (pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, atopowe zapalenie skóry), układu oddechowego (alergiczny nieżyt nosa, astma), układu krążenia (wstrząs anafilaktyczny), narządu wzroku (uczuleniowe zapalenie spojówek) . Dolegliwości łagodnieją po wpisaniu diety eliminacyjnej (wykluczającej uczulający pokarm) oraz wracają po powtórnym włączeniu go do jadłospisu. Alergia pokarmowa może doprowadzać do poziomów zapalnych przewodu pokarmowego (zapalenia żołądka, jelita, dolegliwości refluksowej). Najgroźniejszą odpowiedzią na alergen podany doustnie jest wstrząs anafilaktyczny, więc ciężka reakcja ogólnoustrojowa, jaka w ekstremalnych wypadkach może doprowadzać do śmierci chorego, spowodowanej ostrą niewydolnością krążeniowo-oddechową. Reakcje anafilaktyczne szczególnie powodowane są przez orzeszki ziemne, sezam, seler, jajka kurze, ryby, krewetki.
Alergia pokarmowa u dorosłych – formy leczenia
Filarem postępowania u chorych z alergią pokarmową jest dieta eliminacyjna polegająca na zapobieganiu uczulającego pokarmu, która winna zawierać zapotrzebowanie pacjenta na elementy odżywcze. W pewnych wypadkach działanie dietetyczne rozwija się farmakoterapią (włącza się m.in. kromony oraz ketotifen). Chorym cierpiącym ze względu na zmiany skórne oraz zespół jamy ustnej stosuje się doustne środki przeciwhistaminowe. Należałoby skorzystać np. po Hitaxa Fast, jaki ma substancję czynną desloratadynę. To środek przeciwhistaminowy II generacji, który wyłącznie w małym stopniu dochodzi do ośrodkowego układu nerwowego oraz nie wywiera funkcjonowania uspokajającego ani nie powoduje senności. Hitaxa Fast łagodzi nieprzyjemne choroby uczuleniowe – hamuje odczyny skórne (pokrzywkę) oraz obniża przepuszczalność naczyń błon śluzowych (błony śluzowej nosa). Uśmierza świąd oraz zmiany pokrzywkowe, ogranicza kichanie, wyciek z nosa, obrzęk oraz świąd błon śluzowych, łzawienie oraz zaczerwienienie oczu. Krótkotrwałe podawanie glikokortykosteroidów (w formie pigułek bądź zastrzyków) rozważa się u chorych z nasilonymi sygnałami zapalenia przewodu pokarmowego. Osoby zagrożone postępem wstrząsu anafilaktycznego należy wyposażyć w ampułkostrzykawkę z adrenaliną oraz przeszkolić w aspekcie jej stosowania.
Alergia pokarmowa – gdy wzywać pogotowie?
Jeżeli po spożyciu danego pokarmu (bądź w trakcie jego jedzenia) pojawią się dolegliwości rodzaju: dzwonienie w uszach, mrowienie oraz świerzbienie skóry, duże zmęczenie, odczucie ciepła oraz choroby bólowe brzucha, należy bezzwłocznie odstawić pokarm oraz wezwać pogotowie ratunkowe.
